Elektrikli Balıkların Sırrı « Hayvanlar Dünyası
Canlı varlıkların elektrik
ürettikleri uzun zamandan beri bilinmektedir. En kuvvetli gerilimi
sağlayan organlar kaslar ve sinirlerdir. Bütün kas lifleri elektrik
yükü içerirler. Kalp kasının çıkardığı gerilimin incelenmesine "elektrokardiyografi'
denilir ve bu bilim dalının gelişmesiyle kalp hastalıklarının teşhis
ve tedavisi kolaylaşmıştır.
Sinir merkezleri de elektrik akımı doğururlar. Hatta deride, salgı
bezlerinde, gözün ağ tabakası gibi duyu organlarında elektrik akımı
oluştuğu ortaya konulmuştur. Hücrelerde de elektrik akımının varlığı
tespit edilmiştir. Canlılarda elektrik olayını inceleyen bilime 'elektrobiyoloji',
canlı organların elektrik üretmelerini inceleyen bilim dalma da 'elektrobiyogenez'
deniliyor.
Çeşitli hayvanlar, elektrikli veya ışıklı organlarla donanmışlardır.
Bunlar savunmada, yön bulmada hatta bazı cinsler arası
yakınlaşmalarda rol oynarlar. Elektrikli hayvanların hepsi balıklar
arasındadır.
Bazısı denizde bazısı tatlı sularda yaşayan yüzlerce tür elektrikli
balık vardır. Elektrik akımı kas ve sinir dokularından oluşmuş özel
organlarında üretilir. Bu elektrik akımı çoğu kez bir iğne batması
kadar zayıftır. Bazı türler ise insanı bile sersemletecek kadar
güçlü bir elektrik akımı üretirler. Bu gerçek anlamda bir elektrik
boşalmasıdır, yarattığı etki de gerçek bir elektrik çarpmasıdır.
Elektrik balıklarının en tanınmış üyeleri torpil balığı ve
elektrikli yılan balığıdır. Gerçek yılan balıklarıyla hiçbir ilgisi
olmayan ve bir tatlı su balığı türü olan elektrikli yılan balığının
2,5 metreye varan boyunun, beşte dördü, özellikle kuyruk bölümü
elektrik organlarıyla kaplıdır. Bir seferde 500-600 volt akım
boşaltarak büyük hayvanları bile felce uğratabilirler.
Elektrikli balıklarda, baştan kuyruğa kadar uzanan elektrik
organları, pillerdeki parçalar gibi birbirlerine yapışık, disk
şeklinde bölünmüş küçük sütuncuklardan meydana gelir. Sinir
sisteminin etkisiyle bu sütuncukları oluşturan yüzlerce diskin alt
yüzeylerinde pozitif elektrik, öteki yüzeylerinde negatif elektrik
oluşur.
Böylece disk kümesi tam bir pil haline gelir. Bu canlı pil beyinden
gelen sinirlere bağlıdır. Balık kendini tehdit eden düşmana bîr
elektrik deşarjı yapar, bu sayede düşmanını felç eder.
Elektrikli balıkların vücutlarındaki elektrik boşalması sürekli
değildir. Biriken elektriği boşalttıktan sonra yeniden elektrik
üretip depolayabilmeleri için aradan bir süre geçmesi gerekir.
Elektrikli balıkların çarpmaları şiddetli ağrı yapar hatta insanı
devirebilir ama hiçbir zaman öldürücü değillerdir.