Ateşböceğinin Parlaması « Hayvanlar Dünyası
Yaz gecelerinin karanlığında
otların arasında veya havada uçarken parıldayan, yanıp sönerek
sarı-yeşil bir ışık veren bir böceği görmüşsünüzdür. Yanına
yaklaşıldığında ışığını söndüren, gece karanlığında izini
kaybettiren bu böceğin ismi ateş böceğidir.
Aslında bu böceğin verdiği ışığın ateşle de sıcaklıkla da bir ilgisi
yoktur. Bunun bilimsel adı 'soğuk ışık'tır ki günümüz teknolojisi bu
ışığı henüz yapay olarak üretmeyi başaramamıştır. Bilim insanları
dünyada milyonlarca yıldır mevcut olan bu tabiat teknolojisinin önce
çalışma mekanizmasını çözmek sonra da taklit ederek insanlık
hizmetine sunabilmek için çalışmalarına hız vermişlerdir.
Kısa bir zaman öncesine kadar sürtünme veya ısı olmadan ışık elde
etmenin imkansız olduğuna inanılıyordu. Nasıl ki normal bir ampul
kendisine verilen enerjinin yüzde 4'ünü, florasan ampul ise yüzde
10'unu ışığa dönüştürebiliyor, geri kalanını ısı olarak yayıyorsa,
ateş böceğinde de benzer bir durum olduğunu sanan bilim insanları,
böceğin bu iş için kullandığı enerjinin tamamını ışığa
dönüştürebildiğini tespit edince hayrete düştüler.
Gelelim ateşböceğinin ışık üretme mekanizmasına... Aslında ateş
böceklerinin ışık verme reaksiyonları o kadar hızlıdır ki bu
fonksiyonun kademelerini incelemek hemen hemen imkansızdır. Yani
ışık üretim mekanizması hakkındaki bilgiler hala teoride
kalmaktadırlar. Kesin olarak bilinen bunun moleküler seviyede
kimyasal bir işlem olduğu, bazı moleküllerin ayrışarak daha yüksek
enerjili hale geçebildikleri ve bu fazla enerjiyi ışığa
dönüştürebildikleridir.
Ateş böceğinin karın bölgesindeki ışık organında bulunan guddelerden,
ışık elde etmede rol alan iki ana kimyasal madde üretilmektedir.
Bunlardan birincisinin kimyasal yapısı aydınlatılmış ve yapay olarak
elde edilmiştir. İkincisinin ise yapısındaki gizem çözülmesine
rağmen sentetik olarak üretilmesi hala mümkün olamamıştır.
Ateş böceklerinde üretilen iki kimyasalın birleşiminin de ışık
vermeye tam olarak yetmediği, böceğin ışık bölgesine yakın solunum
organının ışık verme anında burayı oksijenle beslemesi gerektiği
tespit edilmiştir. Bilinmeyen bir başka ayrıntı ise bu ışığı hangi
şalterin açıp kapadığıdır.
Bu gizemli böceklerin 2000 çeşidi olup erkekleri uçabilirken
dişileri kanatsızdırlar. Erkekler dişileri aramak için geceleri
uçarlar ve ışıklarını birbirleri ile iletişim kurmak için
kullanırlar. En iyi ışık verimini gelişmiş dişiler verir. Ateş
böcekleri geceleri 3 saat süreyle ışık verebilirler.
Genellikle ısırarak zehirledikleri salyangozları yedikleri için
kireçli toprakların olduğu nemli bölgelerde daha çok görünürler.
Parlamayı sağlayan kimyasal maddeler sayesinde, kazara onu yiyen bir
düşmanı kusmak zorunda kalır ve bir daha başka ateş böceği yemeye
teşebbüs etmez.