Uçaklar Neden İz Bırakırlar « Genel
Bu, çocukların gökyüzüne bakarak en sık sordukları
sorulardan biridir. Kim bilir kaçımız, kaçamak cevaplar vermiş,
uçağın motorlarından çıkan duman olduğunu söylemiş ama aynı
yükseklikte uçan her uçakta aynı şeyin olmadığını açıklayamamışızdır.
Bir bulutun oluşabilmesi için, havanın, yeryüzünden buharlaşan suyu
absorbe edemeyecek, yani içine alamayacak kadar düşük sıcaklık ve
basınçta olması, bir de bulutu oluşturacak su damlacıklarının
etraflarında tutunabilecekleri toz parçacıklarının olması gereklidir.
Yerden 10 bin metreden fazla yükseklikte uçan yolcu ve savaş
uçaklarının uçtuğu bu yükseklikte normal şartlarda hava çok temizdir,
hiç toz yoktur, yani bir bulutun oluşması için gereken şartlardan
biri eksiktir.
Bilindiği gibi jet uçaklarının motorları, ön taraflarından havayı
alarak, yakıt ile yakar ve işlev tamamlandıktan sonra, arka
taraflarındaki küçük çaptaki egzozdan büyük bir basınç ile dışarı
verirler. Bu motorların aldıkları hava ile birlikte giren su buharı,
motorun içinde daha da koyu hale gelerek dışarıdaki çok soğuk
havanın üzerine püskürtülür. Buna teknik dilde 'sublime' olma olayı
denir. Yani buhar halindeki suyun, sıvı hale geçmeden, doğrudan
donması, buz haline geçmesidir.
Aslında uçakların arkalarında bıraktıkları bulut, insan yapısı bir
buluttan başka bir şey değildir. Soğuk havada verdiğimiz nefes
havada nasıl buharlaşıyorsa onun gibi bir şeydir. Deniz seviyesinde,
yüksek sıcaklık ve basınçta buharlaşan suyu hava kolayca absorbe
eder. Yükseklik arttıkça, hava sıcaklığı ve basınç düştükçe, hava
artık su buharım içine alamaz hale gelir. Ancak bulutun oluşması
için bir üçüncü şart daha vardı, yani toz parçacıkları.
İşte burada toz parçacıklarının görevini, uçağın motorlarından
egzost olarak çıkan yakıt parçacıkları yerine getirir. Bu sayede bir
bulutun oluşması için üç şart da yerine getirilmiş olur ve
motorların gerisinde uzun, ince bir bulut oluşur.
Esasında alçak irtifada uçan uçaklarda da aynı şey oluşur,
motorlardan su buharı salınır ama düşük ısı, nem miktarı, rüzgar
yönü gibi etkenler tam oluşmadığı için uçakların arkasında beyaz
bulut oluşmaz. İlave edelim ki, bu olayda uçağın ve motorlarının
cinsi ve kapasitesinin hiçbir etkisi yoktur.