Pusulanın Kuzeyi Göstermesi « Genel
Dünyanın kendisi, çekirdeğindeki soğumamış
kısımlarından dolayı dev bir mıknatıstır. Bu büyük mıknatısın artı
ve eksi uçları kuzey ve güney kutuplarındadır. Ancak bildiğimiz
coğrafi kutuplarda değil. Pusulanın minik ucu tam kuzeyi göstermez,
gösterdiği noktaya magnetik kutup denir.
Pusulanın gösterdiği kuzey yönünü devamlı takip ederseniz kuzey
kutbuna hiçbir zaman ulaşamazsınız. O noktadan 7 derece yani
kilometrelerce uzaklıktaki magnetik kutba varırsınız. Olayın
ilginçliği bu kadarla da bitmiyor. Bilimin kesin olarak saptadığı
bir sürpriz daha var. Bu magnetik kutupların yerleri de sabit değil,
zamanla değişiyor, kuzey güneye, güney kuzeye geliyor.
Eğer elinize bir pusula alıp zaman yolculuğu yapabilseydiniz, birkaç
milyon yıl önce pusulanızın kuzey gösteren ucuna bakarak seyahat
edince sizi penguenlerin büyük atalarının karşıladığını, yani güney
kutbuna vardığınızı şaşırarak görürdünüz.
Magnetik kutupların niçin ve nasıl yer değiştirdikleri henüz tam
bilinmiyor. Bu olayın dünyada kraterlerin oluşması, iklimlerin
değişmesi, bazı canlı türlerinin yok olması gibi olaylarla yakın
ilgisi olduğu sanılıyor. Bilim insanları magnetik kutupların yer
değiştirmesinin 170 milyon yılda yaklaşık 300 defa tekrarlandığını,
bugünkü konumuna en son 750 bin yıl önce geldiğini ileri
sürmektedirler.
Sadece magnetik kutupların yer değiştirmelerinin değil dünyanın
magnetik alanının bile başlangıçta nasıl oluştuğu tam açıklığa
kavuşmuş değil. Teorilere göre dünyanın merkezindeki sıvı halindeki
çekirdek bölümündeki ısı, dış demir katmanlara ulaşarak dünyanın
dönüşü ile beraber bir dinamo etkisi yaparak magnetik alanı meydana
getirmiştir.
Yerkürenin magnetik alanının şiddet ve doğrultusunu ölçmek için 1979
Ekiminde uzaya gönderilen 'Magsat' uydusu 3 yıla yakın görev yapıp
da yanmadan önce gönderebildiği en önemli bilgi, magnetik alanının
şiddetinin gittikçe azaldığı, her on yılda şiddetinden yaklaşık
yüzde birini yitirdiği, böyle giderse muhtemelen bin yıl sonra
magnetik kutupların yerlerinin tekrar değişebileceği bilgisiydi.