İskambil Kağıtları Şekilleri « Genel
Oyun kartlarının nerede ve ne zaman ortaya çıktığı
tam olarak bilinmiyor. 7. ve 10. yüzyıllar arasında Çin'de ortaya
çıktığı ve 13. yüzyılda Marco Polo tarafından Avrupa'ya getirildiği
tahmin ediliyor. Hindistan'dan veya Arabistan'dan geldiğini ileri
sürenler de var ama bugünkü şekilleriyle kullanılmalarının 14.
yüzyıl Fransa'sına dayandığı kesin gibi.
O tarihlerde, Fransa'da dört sınıf vardı ve iskambil kağıtlarındaki
kupa, maça, karo ve sinek bu dört sınıfı temsil ediyordu. Kupa bir
kalkanı andıran şekli ile asil sınıfı ve kiliseyi, maça bir mızrağın
ucunu çağrıştıran şekli ile orduyu, karo ticari deniz işletmelerinin
eşkenar dörtken kiremitlerinden esinlenerek orta sınıfı, sinek ise
yonca yaprağına benzeyen şekli ile köylüyü temsil ediyordu. Bugün
briç, poker veya benzeri oyunlarda, kupanın en değerli, sineğin ise
en değersiz kart Olmasının nedeni işte bu sınıflamadır.
Aslında bizde papaz adı verilen kartın adı İngilizce'de kral (king),
kızın ise kraliçedir (queen). Vale veya oğlan için ilk zamanlarda
düzenbaz anlamına gelen 'knave' kelimesi kullanılırken, günümüzde 'jack'
ismi kullanılmaktadır. Yani yabancı kartlarda kral ve kraliçe evli
iken, bizde biraz yaşlı görülerek krala papaz adı verilmiş,
kraliçeye de 'kız' denilerek oğlana layık görülmüştür.
Bazı ülkelerde oyun kartlarında değişik isim ve semboller
kullanılmasına rağmen, en yaygın olanı Fransızların kullandıklarıdır.
Fransızlar 'maça' şeklini mızrağa benzeterek 'pique' adını
vermişlerdir. İngilizce'de ise aynı anlamdaki 'spades' kelimesi
kullanılmaktadır. Her ne kadar bir kalkanı andırdığı için asil
sınıfı temsil ettiği ileri sürülse de 'kupa' klasik bir kalp
şeklidir. Bu nedenle Fransızlar ona 'coeur', İngilizler ise 'heart'
adını vermişlerdir.
'Karo' için Fransızca'da kare anlamındaki 'carreau' kullanılırken
İngilizler elmas anlamındaki 'diamond'u tercih etmişlerdir. Bizim 'sinek'
dediğimiz şekil ise çok açık üç yapraklı bir yoncadır. Fransızlar bu
anlamdaki 'trefle' kelimesini kullanırlarken, İngilizler 'club' (kulüp)
ismini kullanmışlardır.
İşte bu nedenle briç oyuncuları 'maça'ya 'pik', 'kupa'ya 'kör', 'sinek'e
de 'trefli' derler, zaten aslına uygun olan 'karo'yu da olduğu gibi
kullanırlar. Birli, papaz, kız ve oğlan için kullanılan as, rua, dam
ve vale isimleri de yine Fransızca karşılıkları As, Roi, Dame ve
Valet kelimelerinden dilimize geçmiştir.